تست توجه و تمرکز یا تست IVA
تست توجه و تمرکز یا همان آزمون بیش فعالی IVA، یک آزمون تخصصی ۳۰ دقیقه‌ای است که با هدف بررسی دقت عملکرد دیداری و شنیداری افراد انجام می‌شود. در این تست دو عامل توجه و کیفیت پاسخگویی به محرک‌ها سنجیده می‌شود و می‌تواند چهار مدل بیش فعالی را مشخص کند. این ۴ مدل عبارتند از:
- بیش فعالی نقص توجه یا ADD
- بیش فعالی از نوع تکانشگری
- بیش‌فعالی ترکیبی (اختلالی که در آن فرد هم دچار پرتحرکی و هم دچار نقص توجه است) یا ADHD
- بیش‌فعالی از نوع ناشناخته یا NOS
اگر شما هم به توصیه پزشک، روانشناس یا یکی از آشنایان خود به دنبال انجام تست توجه و تمرکز یا تست IVA هستید، مطالعه این مقاله می‌تواند برایتان مفید باشد.
تست توجه و تمرکز چگونه است؟
تست توجه و تمرکز یا تست IVA همچنین می‌تواند ۵ مدل توجه که در ادامه معرفی خواهیم کرد را نیز بسنجد و معیاری از کمی یا زیادی آن‌ها را در اختیار فرد آزمون‌دهنده، اعضای خانواده یا درمانگر او قرار دهد. این ۵ مدل عبارتند از:
- توجه متمرکز یا Focused Attention : این توجه زمانی مورد استفاده قرار خواهد گرفت که فرد به چیزی متمرکز شود و دقت خود را به تنهایی معطوف آن چیز خاص کند.
- توجه ممتد یا Sustained Attention : فرد پس از برقراری توجه متمرکز موفقیت‌آمیز، در صورتی که متمرکز باقی بماند، توجه ممتد خواهد داشت.
- توجه انتخابی یا Selective Attention : این نوع از توجه زمانی حائز اهمیت است که فرد باید از بین محرک‌های مختلف به یکی از آن‌ها که مدنظرش است، توجه کند.
- توجه جایگزین، جابجایی توجه یا Alternating Attention : زمانی مورد استفاده است که شخص به دنبال جابجا کردن توجه از محرکی به محرک دیگر باشد.
- توجه تقسیم شده یا Divided Attention : نوعی از توجه است که در آن فرد همزمان به چند محرک توجه کند.
مزایای انجام تست IVA
انجام تست IVA مزایای بسیاری دارد و علاوه بر اینکه معیار خوبی برای ارزیابی توانایی‌های اشخاص است، می‌تواند به تراپیست‌ها نیز برای تشخیص بهتر مشکلات و ارائه بهترین راهکارها برای رفع نواقص و بهبود عملکرد کمک شایانی کند. برخی از مهم‌ترین دلایلی که انجام تست IVA را به شما پیشنهاد می‌کنیم، عبارتند از:
- با انجام این تست، می‌توان در سریع‌ترین زمان انواع مشکلات توجه، تمرکز و بیش فعالی را در افراد تشخیص داد.
- تست IVA برای تشخیص مشکل در توجه دیداری، شنیداری و تکانشگری مفید است.
- نتایج تست توجه تمرکز می‌تواند بهترین سبک یادگیری افراد را مشخص کند.
- با انجام تست IVA سرعت پردازش دیداری و شنیداری افراد ارزیابی خواهد شد.
انجام تست IVA به چه کسانی کمک می‌کند؟
بعضی از افراد (کودک یا بزرگسال) با اینکه ممکن است از توجه کوتاه مدت خوبی برخوردار باشند، اما در تمرکز طولانی مدت با مشکل مواجه خواهند شد و این مشکل خود را در انجام فعالیت‌هایی نظیر خواندن کتاب یا مقالات طولانی، انجام تکالیف مدرسه، گوش دادن به پاکست، تدریس معلم یا سخنرانی‌ها نشان می‌دهد. با این همه تشخیص قطعی اختلال در توجه یا تمرکز با تست IVA قابل انجام است.
علاوه بر این، انجام تست IVA برای آن دسته از افراد که تکانشگری بالایی دارند نیز مفید است و می‌تواند مرحله مهمی در روند درمانی آن‌ها باشد. برای مثال افرادی که به هنگام کتاب خواندن، کلماتی را در جمله می‌خوانند که اصلا در متن کتاب نیست یا در مکالمات خود، جملاتی را می‌شنوند که اصلا از دهان گوینده خارج نشده است، با تکانشگری درگیر هستند.
این دسته از اختلالات را می‌توان پس از تشخیص، با روش‌های گوناگونی همچون نوروفیدبک، tDCS، بیوفیدبک و بازتوانی شناختی درمان کرد. البته تست IVA علاوه بر کمک به تشخیص ابتدایی می‌تواند به ارزیابی روند درمان نیز کمک کند. برای این کار باید پس از شروع هر یک از درمان‌های بالا برای ارزیابی میزان بهبود مشکلات توجه فرد تحت درمان، تست IVA هر ۲۰ جلسه یک بار تکرار شود.
توجه داشته باشید که این تست تنها بعد از ۶ سالگی قابل انجام است و نتایج آن برای کودکان زیر ۶ سال قابل استناد نیست! از طرفی اگر فردی بالای ۹۶ سال دارد نیز بهتر است اقدام به انجام تست توجه و تمرکز نکند. چرا که این آزمون برای افرادی که تا ۹۶ سال دارند نرم شده و قابل اجرا و معتبر است.
تست توجه و تمرکز به چه صورت انجام می‌شود؟
در این آزمون که یک آزمون کاملا کامپیوتری است. البته لازم و ضروری است تست IVA تحت نظارت یک متخصص کلینیکی که در زمینه برگزاری آزمون متبحر است، انجام شود.
در حین انجام آزمون توجه تمرکز تمام دستورات توسط کامپیوتر به فرد داده می‌شود و اگر او متوجه نشد، باید با راهنمایی آزمونگر انجام تست را به پایان برساند.
تست توجه تمرکز ۴ مرحله دارد:
۱ – اولین مرحله دست گرمی یا warm up است. در این مرحله دستور انجام تست IVA توسط کامپیوتر ارائه می شود و در صورتی که از آزمودنی خطایی سر بزند، کامپیوتر اشتباه را به او متذکر می‌شود و می‌گوید که اشتباه مراجع در چه چیزی بوده است.
۲ – مرحله دوم تست IVA مرحله تمرینی یا practice است که دیگر در آن دستورالعملی داده نمی‌شود و آزمون‌دهنده باید با توجه به آنچه که برایش گفته شد، انجام تست را تمرین کند. در این مرحله هنوز برای هر اشتباه هشدار داده می‌شود اما اشتباهات این مرحله، در نتایج پایانی تست تاثیری ندارد.
۳ – مرحله سوم آزمون توجه تمرکز، انجام تست اصلی که اجرای آزمون اصلی است را شامل می‌شود و حدود ۱۵ دقیقه به طول می‌انجامد. در این مرحله دیگر برای اشتباهات شخص تحت آزمون پیامی نشان داده نمی‌شود و صرفا پاسخ‌های او توسط کامپیوتر برای پردازش ثبت خواهد شد.
۴ – در مرحله آخر که مرحله cool down است، دو مرتبه ریتم آزمون آرام می‌شود تا تست خاتمه یابد.
لازم به ذکر است که اگر در پایان، تست نامعتبر یعنی اصطلاحا invalid تشخیص داده شود، بدین مفهوم است که ممکن است آزمودنی به قدری اشتباه در پاسخ‌هایش داشته باشد که نرم افزار تفسیر تست را بی‌فایده می‌داند و آن را کنسل می‌کند.
نتایج تست IVA شامل چه مواردی می‌شود؟
تست توجه تمرکز IVA شامل شاخص‌های کلی توجه و نیز شاخص کلی تکانشگری فرد می‌شود که در ادامه هر دو آن‌ها را توضیح خواهیم داد:
شاخص‌های کلی توجه در تست توجه تمرکز
در نتایج تست توجه تمرکز عددی هست که به سطح توجه دیداری مربوط می‌شود. این عدد بیانگر آن است که توجه دیداری فرد در کجای جامعه نرمال قرار دارد، آیا نرمال است یا بالاتر و یا پایین‌تر از حد نرمال واقع شده است.
عدد دیگری که در پایان تست ارائه می‌شود به توجه شنیداری فرد مربوط می‌شود. این عدد نشان‌دهنده جایگاه توجه شنیداری فرد در جامعه نرمال قرار دارد. و می‌تواند بیان کند که توجه شنیداری شخص تحت آزمون عادی یا بالاتر و یا پایین‌تر از حد طبیعی است.
شاخص کلی تکانشگری در تست IVA
در نتایج تکانشگری این آزمون نیز، نتایجی مشابه «شاخص‌های کلی توجه در تست توجه تمرکز» داریم و اعدادی برای تکانشگری در بخش‌های دیداری و شنیداری به صورت جداگانه ارائه می‌شود که این اعداد وضعیت فرد نسبت به نرمال جامعه را مشخص می‌کنند.
عدد دیگری که در پایان تست ارائه می‌شود به توجه شنیداری فرد مربوط می‌شود. این عدد نشان‌دهنده جایگاه توجه شنیداری فرد در جامعه نرمال قرار دارد. و می‌تواند بیان کند که توجه شنیداری شخص تحت آزمون عادی یا بالاتر و یا پایین‌تر از حد طبیعی است.