تست IVA یا تست توجه و تمرکز چیست؟
تست IVA یک آزمون تخصصی جهت ارزیابی توجه و تمرکز و بررسی عملکرد کنترل تکانش در دو حیطه دیداری و شنیداری است. این آزمون برای ایجاد تمایز بین افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی و نقص توجه از افراد مبتلا به اختلال سلوک و افراد بدون مشکل طراحی شده است.
آزمون IVA بر مبنای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی DSM-V تدوین شده و به تشخیص و تفکیک انواع بیش فعالی شامل نوع کمبود توجه، نوع بیش فعالی تکانشگر، نوع ترکیبی و نوع ناشناخته میپردازد. این آزمون برای گروه سنی بزرگتر از ۶ سال طراحی شده و قابل اجرا میباشد. در نتیجه بازه سنی پایینتر را جهت شروع آزمون نمیپذیرد.
روش انجام تست IVA یا تست توجه و تمرکز
تست IVA یک آزمون کامپیوتری است. تکلیف آزمون شامل پاسخ یا عدم پاسخ به ۵۰۰ محرک آزمون میباشد. هر محرک فقط یک و نیم ثانیه ارائه میگردد. در طول انجام آزمون، تمام دستورات توسط کامپیوتر به فرد ارائه میشود و اگر فرد متوجه نشود و یا نیاز به راهنمایی بیشتر داشته باشد، توضیحات بیشتر توسط آزمونگر ارائه خواهد شد. برای دستیابی به نتایج دقیقتر، بهتر است آزمون بین ساعت ۸ صبح تا ۸ شب انجام شود. مدت زمان اجرای این تست همراه با آموزش ۲۰ دقیقه طول میکشد.
تشخیص بیشفعالی از طریق تست IVA یا تست توجه و تمرکز
آزموندهنده باید ترکیبی از علائم مهم بیشفعالی یعنی حواسپرتی، تکانشیگری یا بیتوجهی را داشته باشد. همچنین شدت علائم باید در حدی باشد که تأثیر منفی بر زندگی فرد بگذارد. زمان شروع علائم در فرد نیز حائز اهمیت است. زیرا برای انجام تست IVA، علائم بیش فعالی باید حد اقل از ۶ ماه قبل شروع شده باشند.
همچنین علائم باید در مکانهای مختلف وجود داشته باشند. اگر علائم بیش فعالی فقط در یک محیط ظاهر شوند، میتواند بیش فعالی دلیل آن نباشد. در نهایت اگر فرد به تعداد قابل توجهی از سوالات پاسخ مثبت دهد و یا نمره او در تفسیر این تست از حد نرمال بالاتر باشد، میتوان برای فرد تشخیص بیش فعالی داد. البته این تست هیچگاه جایگزین تشخیص قطعی و یا درمان نیست.
مقیاس های تست IVA یا تست توجه و تمرکز
تست IVA چهار مقیاس اصلی را اندازهگیری میکند.
۱) مقیاس توجه (Attention)
این مقیاس، تمرکز، سرعت و گوش به زنگی را در هر کدام از انواع توجه دیداری و توجه شنیداری مورد بررسی قرار میدهد.
- تمرکز (Focus): تمرکز بیانگر تغییر واریانس سرعت عکس العمل، در پاسخ های صحیح است. نمره پایین در این زیرمقیاس میتواند نشان دهنده توجه ضعیف و پاسخ دادن سرسری فرد باشد.
- سرعت (Speed): زمان واکنش به پاسخ های درست را اندازهگیری کرده و سرعت پردازش مغز را مورد بررسی قرار میدهد. نمره پایین در این زیرمقیاس نشاندهنده این است که فرد تمایل به وقت تلف کردن دارد و یا دچار کندی روانی حرکتی است.
- گوش به زنگی (Vigilance): برای پاسخ به محرکها، فرد باید گوش به زنگ باشد که چه زمانی به محرک اصلی (پاسخ درست) پاسخ دهد و چه زمانی به محرک خطا (پاسخ نادرست) پاسخ ندهد. خطا، زمانی صورت میگیرد که فرد به محرک خطا پاسخ بدهد و به محرک اصلی با بیدقتی پاسخ دهد. گوش به زنگی عدم توجه را با دو نوع خطا ارزیابی میکند. نمره پایین در این زیرمقیاس، نشان دهنده پاسخ از روی سهل انگاری و بی اعتنایی است.
۲) کنترل پاسخ (Response Control)
این مقیاس شامل احتیاط، تاب آوری، ثبات و تنظیم حرکات ظریف است.
- احتیاط (Prudence): احتیاط، پاسخ های تکانشی و بازداری پاسخ را با سه نوع خطا مورد ارزیابی قرار میدهد. خطاهای تکانشی، گرایش به خطا و خطای ناشی از تغییر توجه از دیداری به شنیداری. نمره پایین در این زیرمقیاس، نشاندهنده بیدقتی، بیفکری و تکانشی بودن فرد است.
- تابآوری (Stamina): تابآوری نشان میدهد که سرعت واکنش فرد در نیمه اول آزمون با نیمه دوم آزمون یکسان است. و یا فرد کاری را با انرژی شروع میکند و بعد از مدتی، انرژی او کاهش مییابد یا از بین میرود. این زیرمقیاس برای شناسایی مشکلات در توجه طولانی مدت، مورد استفاده قرار میگیرد.
- ثبات (Consistency): گاهی اوقات فرد مجبور است که به یک محرک تکراری برای مدت طولانی پاسخ دهد، که برای گرفتن پاسخ بهتر نیاز به توانایی حفظ تمرکز دارد. نمره پایین در این زیرمقیاس نشان دهنده بیدقتی و حواسپرتی در هنگام انجام تکالیف تکراری میباشد.
- تنظیم حرکات ظریف (Fine Motor Regulation): گاهی اوقات لازم است که فرد صبر کند، و گاهی سریع پاسخ دهد. این زیرمقیاس اطلاعاتی را فراهم میکند که فرد بر مبنای دستور العمل آزمون عمل کند و یا هر طریقی که خودش دوست دارد. این زیرمقیاس شدت بیقراری و نا آرامی و بیحوصلگی فرد را مورد ارزیابی قرار میدهد.
۳) اسناد (Attribute)
شامل تعادل یادگیری و آمادگی برای یادگیری است.
- تعادل (Balance): این زیرمقیاس مشخص میکند که آزمودنی، پردازش اطلاعات را در بخش دیداری سریعتر انجام میدهد و یا در بخش شنیداری و یا یکسان عمل کرده است.
- آمادگی (Readiness): این زیرمقیاس نشان میدهد که آزمودنی، اطلاعات را سریعتر و یا کندتر از زمان مورد نیاز پردازش کرده است. آمادگی، یک ارزیابی دقیق از بیتوجهی فرد را هنگامی که مطابق زمان مورد نیاز عمل نکرده است، نشان میدهد.
۴) نشانگر (Symptomatic)
این مقیاس ادراک، روانی حرکتی و پایداری را میسنجد.
- ادراک (Comprehension): این زیرمقیاس نشان میدهد که فرد به محرکها از روی درک و فهم جواب میدهد و یا به صورت تصادفی. در واقع این زیرمقیاس ادراک پاسخ های تصادفی را شناسایی میکند و به تنهایی برای تشخیص بیش فعالی حساس میباشد.
- پایداری (Persistence): این زیرمقیاس، انگیزش فرد را برای انجام تکالیف اضافی مورد بررسی قرار میدهد. همچنین خستگی روانشناختی یا حرکتی فرد را نشان میدهد.
- حسی / حرکتی (Sensory / motor): این زیرمقیاس، سرعت زمان واکنش به محرک را یعنی از زمانیکه آزمودنی میشنود و یا میبیند در مراحل ابتدایی و انتهایی مورد ارزیابی قرار میدهد. زیرمقیاس حسی/ حرکتی برای تعیین مشکلات یادگیری، فیزیولوژیکی و نورولوژیکی مورد استفاده قرار میگیرد.