رفتار درمانی شناختی (CBT) چیست؟
رفتار درمانی شناختی یا CBT یکی از جدیدترین متدهای روانشناسی است که انقلابی در روان درمانی ایجاد کرده است و این روزها، بسیاری از مشاوران و روانشناسان برای درمان مسائل مختلف مثل افسردگی، اضطراب، اختلال دو قطبی و همچنین مسائل و مشکلات خانوادگی و مشکلات رابطه بین زوجین استفاده می‌کنند.
رفتار درمانی شناخته بر این موضوع استوار است که افکار و احساسات فرد، روی رفتار او تاثیرگذار است؛ یعنی، ذهنیت منفی فرد و دید منفی او می‌تواند باعث بروز افسردگی شود. در رفتار درمانی شناختی، روان درمانگر به دنبال این موضوع است که ریشه افکار منفی فرد را شناسایی کند و با یکدیگر به بررسی افکار و احساسات منفی بپردازند و بسنجند که این افکار منفی تا چه اندازه‌ای واقع‌گرایانه هستند.
در رفتار درمانی شناختی یا CBT، درمانگر روی حل مشکلات و اهداف و تغییر الگوی فکری مراجع تمرکز می‌کند و به دنبال این است تا با تغییر افکار و احساسات فرد، رفتار او را نیز تغییر دهد. رفتار درمانی شناختی در اغلب موارد به درمان بسیاری از بیماری‌ها و اختلالات روان کمک کند و خیلی زود، اثربخشی خود را نمایش می‌دهد.
در این نوشته از وبلاگ کلینیک نوروتراپی دارینه، می‌خواهیم درباره رفتار درمانی شناختی، مزایای آن و روش های رفتار درمانی شناختی صحبت کنیم. پیشنهاد می‌کنیم در ادامه این نوشته با ما همراه باشید.
رفتار درمانی شناختی چیست؟
رفتار درمانی شناختی یکی از جدیدترین متدهای روان درمانی است که روی افکار و احساسات تمرکز می‌کند. در رفتار درمانی شناختی ما بر این باوریم که افکار و احساسات می‌تواند تاثیر بسیار زیادی روی رفتار و عملکرد شما داشته باشد؛ پس در رفتار درمانی شناختی، ما به دنبال تغییر افکار و احساسات هستیم.
در رفتار درمانی شناختی، روان درمانگر سعی می‌کند تا روی باورها و نگرش شما تاثیر بگذارد و از طریق تغییر باورها، به شما آموزش می‌دهد که چگونه در طول زندگی، با مشکلات به صورت فعالانه مواجه شوید و به سراغ حل مشکلات خود بروید. همچنین در رفتار درمانی شناختی، روان درمانگر سعی می‌کند تا ریشه افکار و احساسات شما را پیدا کند و به کمک هم متوجه می‌شوید که این افکار و احساسات منفی تا چه میزان واقع‌گرایانه هستند.
یکی از مهم‌ترین اهداف رفتار درمانی شناختی این است که افکار غیرواقعی و غیرمنطقی که در طول سال‌ها تحریف شده‌اند و باعث بروز مشکلات و ناراحتی‌های شما هستند، اصلاح شوند و با افکار واقع‌گرایانه‌تر جایگذاری شوند.
رفتار درمانی شناختی برای درمان چه اختلالاتی مناسب است؟
رفتار درمانی شناختی برای کودکان، نوجوانان، بزرگسالان و زوج‌ها و خانواده‌ها بسیار مناسب است و یک روش درمانی است که اغلب روانشناسان و مشاوران از آن استفاده می‌کنند. رفتار درمانی شناختی می‌تواند به درمان اختلالات روان از قبیل افسردگی، درمان اختلال اضطراب فراگیر، اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD) اضطراب عمومی، پانیک اتک، انواع فوبیا، اختلالات خوردن کمک کند.
همچنین رفتار درمانی شناختی برای حل مشکلات و اختلافات بین زوج‌ها و خانواده‌ها بسیار موثر است و خیلی زود اثربخشی و تاثیرگذاری خود را نشان می‌دهد.
مزایای رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی مزایای زیادی را به همراه دارد؛ از همین رو، این روش درمانی به یکی از روش‌های درمان بسیار مطرح و موثر در دنیا تبدیل شده است و بسیاری از روانشناسان و درمانگران از آن استفاده می‌کنند. از جمله مزایای رفتار درمانی شناختی عبارتند از:
- وقتی فرد از افکار منفی خود آگاه باشد، می‌تواند روحیه و خلق‌وخوی خود را کنترل کند و الگو تفکری سالم‌تری را در پیش گیرد.
- یکی از مهم‌ترین مزایای رفتار درمانی شناختی این است که کوتاه مدت است و خیلی زود تاثیر خود را نشان می‌دهد.
- رفتار درمانی شناختی معمولا به تنهایی موثر است و دیگر نیازی دارو درمانی در کنار آن نیست؛ با این حال در برخی از موارد نیز ممکن است روان درمانگر توصیه کند که به یک روانپزشک نیز مراجعه کنید.
- رفتار درمانی شناختی به طیف گسترده‌ای از بیماران با مشکلات و اختلالات روان مختلف کمک می‌کند.
- رفتار درمانی شناختی، نسبت به سایر روش‌های درمانی، مقرون به صرفه‌تر است.
- در رفتار درمانی شناختی، فرد رفتارهای مقابله‌ای را میاموزد و در آینده نیز می‌تواند از آن‌ها در طول زندگی خود استفاده کند.
تکنیک های رفتار درمانی شناختی
در رفتار درمانی شناختی، معمولا از تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود که روان درمانگر با توجه به سابقه فرد و نوع اختلالی که از آن رنج می‌برد، یکی از این تکنیک‌ها را برای جلسه درمان انتخاب می‌کند. از جمله تکنیک های رفتار درمانی شناختی عبارتند از:
شناسایی افکار منفی
مهم‌ترین تکنیکی که در رفتار درمانی شناختی استفاده می‌شود، شناخت افکار منفی است. افکار منفی می‌تواند روی عملکرد و رفتار شما بسیار تاثیرگذار باشد؛ پس با شناسایی افکار منفی و آگاهی داشتن نسبت به آن‌ها می‌توانید تا حدی عملکرد منفی خود را کنترل کنید. شناسایی افکار منفی مهم‌ترین قسمت رفتار درمانی شناختی است و روان درمانگر وقت زیادی را صرف این قسمت می‌کند.
تمرین مهارت‌های جدید
پس از آن که افکار منفی خود را شناسایی کردید، نوبت به این می‌رسد که مهارت‌های جدید را تمرین کنید و در خود درونی کنید. به عنوان مثال، اگر دچار اختلال اضطراب اجتماعی هستید و حضور در جمع‌ها برای شما دشوار است، با شناسایی افکار منفی خود، نوبت به تغییر رفتار و یادگیری مهارت‌های جدید است. حضور در کلاس‌های مختلف یا گردهمایی‌های جدید می‌تواند به شما در کنترل اضطراب اجتماعی و تمرین مهارت‌ها کمک کند.
تعیین اهداف
برای آن که رفتار درمانی شناختی موثر باشد و تاثیرات آن را خیلی زود مشاهده کنید، لازم است که اهداف بلند مدت و کوتاه مدت تعریف کنید. معمولا در جلسات رفتار درمانی شناختی، روان درمانگر اهدافی را برای شما تعیین می‌کند و با یکدیگر تلاش می‌کنید تا در طول دوره درمان، به این اهداف دست پیدا کنید.
کاربرد رفتار درمانی شناختی
رفتار درمانی شناختی به درمان بسیاری از اختلالات روان کمک می‌کند. از جمله اختلالات روان که رفتار درمانی شناختی می‌تواند به درمان آن کمک کند عبارتند از:
- اعتیاد
- مسائل مربوط به کنترل خشم
- اضطراب
- اختلال دو قطبی
- افسردگی
- اختلالات اشتها و پرخوری
- حمله پانیک
- اختلالات شخصیت
- مقابله با انواع فوبیا
- اختلال اضطراب اجتماعی
- مشکلات استرس
رفتار درمانی شناختی یکی از روش‌های درمان هدف‌گرا و متمرکز است؛ یعنی در همان ابتدا اهدافی مشخص برای طول درمان تعیین می‌شود. در رفتار درمانی شناختی، درمانگر نقش فعالی را بر عهده دارد و فرد با درمانگر خود در جهت تحقق اهداف گام برمی‌دارند. در انتهای هر جلسه، درمانگر تمرین‌هایی را برای فرد در نظر می‌گیرد که بیمار باید تا جلسه آینده آن‌ها را تمرین کند.
پانیک اتک نوعی اختلال روانی است که بر اثر شدت زیاد ترس، وحشت یا اضطراب رخ می‌دهد. این اختلال در جوامع امروزی، بسیار شایع است و می‌تواند خیلی ترسناک و آزاردهنده باشد. به‌طوریکه فرد در اثر بروز حمله پانیک ممکن است فکر کند که دچار حمله قلبی شده، قرار است بمیرد و یا اتفاق بسیار بدی برایش بیفتد.