اختلال شخصیت نمایشی چیست؟ + تشخیص، علائم و درمان
احتمالا برخی از افراد جامعه در طول زندگی خود به دلایل مختلفی به اختلالات روانی، از جمله اختلالات شخصیت،دچار می‌شوند. دراختلالات شخصیت، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، رفتارهای افراد مبتلا از نظر خودشان کاملا عادی و طبیعی است، اما اطرافیان و کسانیکه با آنها در تماس هستند نظر دیگری دارند. در این نوع اختلال، فرد مبتلا تلاش می‌کند تا مرکز توجه باشد و به هر روشی که شده مورد تایید دیگران قرار بگیرند. این افراد از مهارت‌های اجتماعی قابل‌توجهی برخوردار هستند که از این مهارت در جهت کنترل و جلب توجه دیگران استفاده می‌کنند. افراد مبتلا به شخصیت نمایشی، برای بیشتر دیده شدن، رفتارهای عجیب و غریبی را صرف نظر از درست یا غلط بودن آنها از خود نشان می‌دهند. این افراد دائما حس می‌کنند در صحنه تئاتر هستند و باید فقط توجه دیگران را به خودشان جلب کنند. مبتلایان به این اختلال برای جلب توجه، ممکن است دست به هر کاری بزنند؛ مثلا خیلی غلیظ آرایش می‌کنند، لباس‌های عجیب و نامتعارف می‌پوشند، با صدای بلند وقهقهه در جمع می‌خندند. وقتی افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی نتوانند به هر دلیلی مرکز توجه دیگران قرار بگیرند، خشمگین و عصبانی می‌شوند و برای برطرف کردن این بی‌توجهی ممکن است به خودشان یا دیگران آسیب بزنند. این افراد به شدت از محیط و اطرافیان خود تأثیر می‌پذیرند و خیلی زود هیجان‌زده می‌شوند. آنها مرتبا نظرشان عوض می‌شود و بنابراین نمی‌توانند تصمیمات منطقی و درستی بگیرند. افراد مبیلا به اختلال شخصیت نمایشی، در ابراز احساسات و هیجانات خود اغراق‌آمیز و غیر قابل کنترل رفتار می‌کنند و واقعیت را پشت رفتارهای نمایشی خود پنهان می‌کنند.
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اکثرا بیماری و مشکلات رفتاری خود را نمی‌پذیرند و آن را انکار می‌کنند. در نتیجه، درمان این دسته از افراد کمی پیچیده و سخت است. مرکز نوروتراپی دارینه با وجود متخصصین باتجربه، بهترین برنامه‌ها و روش‌های درمانی منحصر به هر فرد را برای شما درنظر می‌گیرد تا با اطمینان خاطر، فقط به نتیجه مثبت درمان امیدوار باشید.
تعریف اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت نمایشی یکی از انواع اختلالات روانی است. این افراد داری شخصیت شاد، سرزنده، خودمحور، مغرور، وابسته و هیجانی هستند. رفتارهای تاییدجویانه و انتقادناپذیر بودن این افراد، باعث می‌شود که مستعد سرخوردگی و افسردگی شوند. مبتلایان به این اختلال، احساسات واقعی خود را بروز نمی‌دهند و بیشتر تمایل دارند واقعیت را پشت رفتارهای اغواگرانه و جذاب خود پنهان کنند. عزت نفس این افراد به تأیید دیگران بستگی دارد؛ این افراد دارای یک وضعیت متغییر روحی هستند که باور دارند توانایی‌ها و استعدادهایشان در گروی میزان توجه دیگران است. در نتیجه با تأثیر پذیری از محیط، رفتار می‌کنند و سعی دارند دیگران را تحریک کنند تا دائما به آنها توجه شود و تشویق و تحسین شوند. بنابراین برای جلب توجه اطرافیان و دیده‌شدن، حاضر هستند هرگونه رفتاری را بدون درنظر گرفتن جوانب آن انجام دهند. احساسات شدید، ناپایدار و اغراق‌آمیز افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی باعث می‌شود این افراد هرگز نتوانند تصمیمات درستی بگیرند.
انواع شخصیت نمایشی
شخصیت نمایشی کودکانه
افراد مبتلا به این نوع اختلال شخصیت نمایشی به شدت وابسته به دیگران هستند و با انجام رفتارهای کودکانه مثل جیغ کشیدن، گریه کردن و غش کردن سعی می‌کنند توجه دیگران را به خود جلب کنند. بسته به میزان بلوغ روانی افراد، در صورت مشاهده مخالفت یا عدم تایید از سوی دیگران، این رفتارهای کودکانه را از خود نشان می‌دهند. از نشانه‌های این نوع اختلال می‌توانیم به روابط عاشقانه شدید، احساس سرزنش همیشگی، ناپایداری احساسات، تغییر نظر سریع اشاره کنیم.
شخصیت نمایشی موافق
این افراد به شدت چاپلوس هستند و همیشه نظرات دیگران را تایید می‌کنند و سعی می‌کنند آنها را دوست داشته باشند. زیرا نظر دیگران درمورد خودشان برای آنها مهم است. این افراد احساس واقعی خود را نشان نمی‌دهند و خشم و نفرت خود را پشت نقاب مهربانی پنهان می‌کنند، تا از طرف بقیه تایید و دوست داشته شوند. نشانه‌های این نوع اختلال می‌تواند خریدن هدایای گران‌قیمت و یا خرج کردن بیشتر از توان مالی باشد.
شخصیت نمایشی سرحال
این دسته از افراد در برخورد اول بسیار خونگرم، صمیمی، اجتماعی و باانگیزه هستند؛ سریع و با نشاط کار می‌کنند و دیگران را به راحتی متقاعد می‌کنند؛ اما مدتی بعد از آشنایی بدون هیچ‌گونه دلیلی از افراد دوری می‌کنند و دچار پریشانی عاطفی می‌شوند. این افراد برخلاف ظاهرشان شرایط روحی مساعدی ندارند و به شدت مضطرب هستند؛ ولی برای جلب توجه دیگران سعی می‌کنند خود را بشاش و شاداب نگه دارند؛ حتی برای حفظ این حالت ظاهری ممکن است از مواد مخدر استفاده کنند.
علائم اختلال شخصیت نمایشی
- لباس‌های تحریک‌آمیز می‌پوشند یا رفتارهای نامناسب از خود نشان می‌دهند.
- پروژه‌های کاری زیادی را قبول می‌کند و همه را نیمه تمام رها می‌کند.
- صبر و تحمل کمی دارند و سریع از خود واکنش‌های عجولانه نشان می‌دهند.
- در صحبت‌هایشان به جزئیات توجهی نمی‌کنند و فقط کلیات را بیان می‌کنند.
- به‌شدت تلقین پذیر هستند و خیلی زود تحت تاثیر دیگران قرار می‌گیرند.
- خودخواه هستند و دیگران برای آنها اهمیتی ندارند.
- خیلی سریع با طرف مقابل احساس صمیمیت می‌کنند.
- اگر در مرکز توجه قرار نگیرند به شدت احساساتی می‌شوند، گریه می‌کنند و یا جیغ می‌کشند.
- به ظاهر خود خیلی اهمیت می‌دهند و از آن به عنوان ابزاری برای جلب توجه استفاده می‌کنند.
- به سرعت هیجان‌زده می‌شوند و تصمیم می‌گیرند و دوباره تصمیمات خود را سریع عوض می‌کنند.
سن شروع اختلال شخصیت نمایشی
اختلال شخصیت نمایشی اغلب در دوران نوجوانی و اوایل جوانی که افراد می‌خواهند شخصیت مطلوبی را از خود نشان دهند تا مورد توجه دیگران قرار گیرند؛ شروع می‌شود. نشانه‌های این اختلال با افزایش سن افراد کمتر می‌شود؛ که دلیل آن کمتر شدن میزان انرژی افراد است. این اختلال در زنان چهار برابر شایع‌تر از مردان است.
علل بروزاختلال شخصیت نمایشی
- ابتلای یکی از اعضای خانواده به این اختلال،
- الگوبرداری از رفتارهای والدین،
- واکنش دوگانه نسبت به اشتباهات کودکان،
- سبک فرزندپروری،
- عدم توجه والدین و دریافت نکردن تایید کافی در سنین کودکی،
- یا توجه بیش از اندازه و غیرقابل پیش‌بینی والدین،
مشکلات افراد مبتلا به شخصیت نمایشی
فراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب در زندگی شخصی و روابط صمیمی خود با دیگران دچار مشکل می‌شوند. توجه دائمی به افکار و نظرات دیگران باعث می‌شود که زندگی شغلی و اجتماعی این افراد تحت تاثیر قرار بگیرد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی، در حفظ شغل و برقراری روابط عمیق اجتماعی نیز شکست می‌خورند و هر دفعه با نارضایتی بیشتری شغل خود را تغییر می‌دهند. آنها در برخورد ابتدایی ممکن است افرادی شاد و پرانرژی به نظر برسند که دارای روحیه ماجراجویی هستند؛ اما بعد از مدتی رفتارهای آنها اطرافیان را آزرده می‌کند و دیگر تمایلی به ادامه رابطه با این افراد را ندارند. از آنجایی که تحمل شکست و از دست دادن روابط برای این افراد دشوار است، به شدت ناامید و افسرده می‌شوند و ممکن است دست به خودکشی بزنند.
اختلالات همراه با اختلال شخصیت نمایشی
افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی نسبت به استرس و اضطراب خیلی آسیب پذیر هستند و برخلاف رفتارهای نمایشی که از خود نشان می‌دهند، عزت نفس و اعتماد به نفس پایینی دارند. به همین علت، مستعد اختلالات روانی دیگری هستند که در مرحله درمان باید به‌طور متعادل بر روی هر یک از اختلالات تمرکز کنند. از جمله اختلالات شامل:
اختلال افسردگی،
اختلال اضطراب،
سوء مصرف مواد مخدر،
اختلال خوردن،
اختلال شخصیت مرزی
. اختلال شخصیت مرزی، اختلالی است که هویت، احساسات و روابط افراد در آن دچار بی‌ثباتی شده است. افراد مبتلا به این اختلال نمی‌توانند با احساسات شدید و نوسانات خلقی خود کنار بیایند و در اکثر اوقات دچار احساس پریشانی و اضطراب هستند. . این افراد در یک لحظه شاد و سرحال، لحظه‌ای دیگر ناراحت و افسرده، لحظه بعد، بدون هیچ‌گونه احساس و در لحظه‌ای دیگر، خشمگین و عصبانی هستند.
درمان اختلال شخصیت نمایشی
درمان‌های متفاوت و گوناکونی برای اختلال شخصیت مرزی وجود دارد که با توجه به میزان پیشرفت بیماری، نوع درمان برای هر فرد فرق می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب بیماری خود را نمی‌پذیرند و علايم آن را انکار می‌کنند. این‌گونه افراد زمانی برای درمان مراجعه می‌کنند که این اختلال باعث به‌وجود آمدن مشکلات عمده‌ای از جمله افسردگی و اضطراب برای آنها شود. البته وقتی اختلال شخصیت نمایشی با هر یک از اختلالات دیگر همراه شود؛ روند درمان پیچیده‌تر و طولانی‌تر می‌شود.
روان درمانی
روان درمانی شامل یک سری درمان‌های طولانی مدت است که روان‌درمانگر سعی می‌کند به گفتگوی همدلانه با فرد بپردازد و جنبه‌های ناکارآمد شخصیت او را تغییر دهد تا فرد بتواند درک بهتری از خود و اطرافیانش داشته باشد. در این روش بیمار تشویق می‌شود ارتباط خود را با دیگران بهبود ببخشد و روش‌های تازه و سالمتری را برای بالا بردن عزت نفس یاد بگیرد. این روش درمانی می‌تواند به صورت انفرادی یا گروه درمانی انجام شود.
دارو درمانی
در اختلال شخصیت نمایشی اغلب افراد دچار تغییرات خلقی شدید، عصبانیت، اضطراب و افسردگی می‌شوند. ممکن است برای برطرف کردن این علائم، یکسری داروهایی برای افراد تجویز شود؛ البته داروی خاص و تایید شده‌ای برای این اختلال وجود ندارد؛ اما داروهای ضد افسردگی و اضطراب و داروهای تثبیت‌کننده خلق و خو می‌توانند تا حدی این علائم را کنترل کنند.
نوروفیدبک
افراد دارای اختلال شخصیت نمایشی علاقه زیادی به هیجان طلبی دارند؛ به همین علت دنبال کردن یک فرایند درمانی طولانی مدت در جلسه‌های روان‌درمانی برای آنها دشوار است ممکن است دوره‌های درمانی را ناتمام رها کنند. از سوی دیگر چون این افراد بیماری خود را نمی‌پذیرند و آن را انکار می‌کنند در مقابل خوردن دارو ممکن است مقاومت کنند. بنابراین باید برای این افراد به دنبال یک روش درمانی جدید باشیم که اثربخشی بالا و عوارض جانبی کمی داشته باشد. یکی از جدیدترین و مناسب‌ترین درمان‌ها برای اختلالات خلقی، درمان با نوروفیدبک است. از آنجاییکه تغییر در رفتار افراد نتیجه تغییر در عملکرد مغزی آنها است؛ و نوروفیدبک روشی است که مستقیما بر امواج مغزی متمرکز می‌شود؛ می‌تواند به افراد کمک کند تا امواج مغزی خود را تنظیم کنند و بر واکنش‌های احساسی خود کنترل بیشتری داشته باشند.
در حالیکه بسیاری از افرادی که به وسیله نوروفیدبک تحت معالجه قرار گرفته اند، معتقد هستند که این روش بسیار امن و آرامش بخش است و تاکنون مشکلی در این زمینه نداشته اند، برخی از افراد نیز از بروز یک سری عوارض جانبی نوروفیدبک احساس ناخوشایندی داشتند. البته این عوارض جانبی تقریبا در کلیه موارد پس از قطع درمان بهبود می‌یابند و پایدار نیستند.