درمان اختلال تیک عصبی با نوروتراپی
اختلال تیک عصبی، یکی از شایعترین اختلالات روانی است که اغلب در دوران کودکی شروع میشود. تیکهای عصبی، حرکات غیرطبیعی، سریع و ناگهانی هستند که فرد بر آنها کنترل ندارد و به صورت غیرارادی انجام میشوند. تیکها اغلب با رفتارهای عصبی اشتباه گرفته میشوند. آنها در دورانی که فرد اضطراب و تنش را تجربه میکند؛ تشدید میشوند و در زمان خواب یا زمانیکه فرد مجذوب یک فعالیت است،اتفاق نمیافتند. تیکها مکررا رخ میدهند، اما ریتم خاصی ندارند. در نتیجه باعث ایجاد مشکلاتی در زندگی افراد میشوند. انواع مختلفی از تیکهای عصبی وجود دارند که به صورت تیکهای حرکتی و صوتی و تیکهای مزمن و گذرا، دستهبندی میشوند. برخی از افراد ممکن است تنها یک نوع تیک داشته باشند؛ درحالیکه عدهای ممکن است چند نوع تیک با هم داشته باشند. اختلال تیک عصبی میتواند شامل رفتارهایی مثل پلک زدن، تنگ کردن چشمها، بالا انداختن شانه و یا اصوات خاصی مثل خرناس، سرفه، صاف کردن صدا باشد.
درحقیقت تیکها ممکن است برای مدتی کاملا محو شوند اما دوباره ظاهر شوند. وقتی فرد در شرایط یا موقعیتهایی قرار بگیرد که دچار اضطراب شود؛ میزان شدت و تکرار تیکهای عصبی بیشتر میشود و وقتی فرد آرام شود، تیک عصبی برطرف میشود. البته گاهی ممکن است تیکها به صورت تصادفی اتفاق بیفتند و با عواملی از قبیل خستگی، هیجانزدگی و حتی بیماریهای مغز و اعصاب ارتباط داشته باشند. زمانیکه فرد تلاش میکند تیکهای عصبی را کنترل کند و یا آنها را کاهش دهد، معمولا نتیجه معکوس میگیرد و تعداد یا شدت تیکها بیشترمیشود. این تیکها عوارض خاصی ندارند و با گذشت زمان بهبود پیدا میکنند؛ اما ممکن است برای برخی از افراد هم نگران کننده و دردسرساز باشند و زندگی فردی و شغلی آنها را با مشکل مواجه کنند.
اکثر تیکها گذرا هستند و زود برطرف میشوند اما تعداد محدودی از تیکها بیش از یک سال دامنگیر افراد هستند؛ این تیکها پایدار هستند و شدت آنها ماه به ماه یا حتی ساعت به ساعت افزایش مییابد و نیاز به درمان دارند. مرکز نوروتراپی دارینه با داشتن نوروتراپیستهای با تجربه و متخصص آماده ارائه بهترین درمانها برای شما است.
اختلال تیک عصبی
اختلال تیک عصبی، یک اختلال روانی است که شامل رفتارها، حرکات، تکانها و صداهای ناگهانی است که پرتکرارهستند و گاهی پشت سر هم رخ میدهند. تیکها، سریع و غیرارادی هستند و نظم مشخصی ندارند. با افزایش اضطراب و فشارهای روانی در افراد، تیکهای عصبی افزایش می یابند و با برطرف شدن اضطراب و فشارهای روانی و افزایش تمرکز فرد، تعداد و شدت تیکهای عصبی کاهش مییابد. تیک عصبی ممکن است برای مدتی مثلا یک هفته یا یک ماه کاملا پنهان شوند، اما بعد از مدتی دوباره در فرد ظاهر شوند. در اختلال تیک عصبی، احساس نیاز یا ضرورت برای انجام رفتارها و حس آرامش بعد از انجام آنها باعث میشود که اغلب افراد نتوانند تیکهای عصبی را برای مدت زیادی کنترل کنند. شاید آنها بتوانند برای مدت کوتاهی تیکها را به تعویق بیندازند؛ ولی در نهایت با شدت بیشتری آنها را انجام میدهند. بعضی از افراد ممکن است فقط یک نوع تیک عصبی داشته باشند؛ درحالیکه بعضی دیگر چند نوع تیک عصبی را با هم دارند. هر چه سن افراد هنگام شیوع تیک کمتر باشد، احتمال بهبودی او بیشتر است.
انواع تیکهای عصبی
تیکهای حرکتی
تیکهای حرکتی، تیکهایی هستند که باعث انجام حرکت یا تکانی در بدن میشوند. بعضی وقتها احتمال دارد تیکهای حرکتی در ظاهر شبیه به حرکات عادی بدن باشند؛ ولی وقتی فرد نمیتواند آنها را کنترل کند، تیک عصبی محسوب میشوند. تیکهای حرکتی به دو دسته تیکهای حرکتی ساده و تیکهای حرکتی پیچیده تقسیم میشوند.
تیکهای حرکتی ساده
شامل مجموعهای از حرکات کوتاه و بدون معنایی هستند که در فرد ایجاد میشوند. تیکهای ساده، ناگهانی و زودگذر هستند و از عضلات کمی استفاده میکنند. این حرکات شامل موارد زیر میشوند:
پلک زدن،
بالا انداختن شانه،
بالا بردن ابرو،
چرخش و یا حرکات سریع سر و گردن،
چین انداختن بینی
تیکهای حرکتی پیچیده
تیکهای پیچیده، حرکات هماهنگی هستند که از عضلات متعددی استفاده میکنند. این تیکها معمولا آرامتر، طولانیتر و هدفمندتر هستند و شامل موارد زیر میشوند:
شکلک درآوردن،
ضربه زدن،
راه رفتن در یک الگوی خاص،
گاز گرفتن انگشتان،
پریدن،
لمس کردن افراد،
لگد زدن و یا مشت زدن
تیکهای صوتی
تیکهای صوتی تیکهایی هستند که با ایجاد نوعی صدا یا کلمات همراه هستند. گاهی اوقات جریان عادی گفتار ممکن است قطع شود، یا یک تیک صوتی در ابتدای جمله شبیه لکنت رخ دهد.
تیکهای صوتی ساده
شامل صداهای بیمعنا میشوند مانند:
صاف کردن گلو،
سرفه کردن،
خمیازه کشیدن،
خر خر کردن،
فین فین کردن
تیکهای صوتی پیچیده
شامل بهکار بردن حروف یا عباراتی بهصورت مکرر است مانند:
صداهای پیچیده،
تکرار هجاها، کلمات و یا عبارات،
سر و صدای حیوانات
به ندرت ناسزا گفتن و عبارات توهین آمیز
همچنین تیکهای عصبی را میتوان با توجه به مدت زمانیکه فرد را درگیر میکنند و اینکه آیا تیکها نیاز به درمان دارند یا خیر، به دو دسته تیکهای عصبی گذرا و تیکهای عصبی مزمن تقسیمبندی کرد.
تیکهای عصبی گذرا
تیکهای عصبی گذرا، تیکهای موقتی هستند که میتوانند تیکهای حرکتی و صوتی را دربربگیرند. این تیکها به طور معمول کمتر از یک سال فرد را درگیر میکنند، به هنگام بیداری رخ میدهند و کمتر اتفاق میافتد که فرد در موقع خواب، دچار این دسته از تیکها شود. تیکهای عصبی گذرا حداقل یک ماه ولی کمتر از ۱۲ ماه متوالی خود را نشان میدهند. این تیکها بیشتر حرکتی هستند تا صوتی؛ و عمدتا در کودکان دیده میشوند و نیازی به درمان ندارند.
تیکهای عصبی مزمن
اختلال تیک عصبی مزمن، یک اختلال مکرر تیک است. اگر فرد بیش از یک سال و برای هر بار حداقل تا سه ماه درگیر تیک باشد؛ اختلال تیک مزمن دارد. این نوع تیک در خواب هم میتواند رخ بدهد و ممکن است حرکتی یا صوتی باشند. تیکهای مزمن نسبت به تیکهای گذرا شیوع کمتری دارند. این نوع اختلال هم در کودکان و هم در بزرگسالان اتفاق میافتد.کودکان، معمولا نیازی به درمان ندارند و علائم در طول زمان قابل کنترل است و کمکم از بین میروند. اما در بزرگسالان ممکن است فرد به درمان نیاز داشته باشد تا بتواند تیکهای خود را کنترل کند.
عوامل موثر در اختلال تیک عصبی
• زمینه ارثی و ژنتیکی
• اختلال در قسمتهایی از مغز که مسئول کنترل حرکات بدن هستند
• عدم تعادل در انتقال دهندههای عصبی مغز
• عوامل محیطی مثل خستگی، اضطراب، هیجان و یا حتی گرما
• ابتلا به برخی بیماریهای جسمی مثل مسمومیتها، سکته مغزی یا ضربه به سر
• استفاده از موادی مثل محرکها و آمفتامینها
تشخیص اختلال تیک عصبی
برای تشخیص اختلال تیک عصبی در افراد باید ملاکهای خاصی را در نظر گرفت.
• تیکهای عصبی باید در دوران کودکی و تا قبل از ۱۸ سالگی شروع شده باشد.
• علائم تیکها نباید ناشی از مصرف داروها و یا بیماریهای دیگر باشد.
سن شروع اختلال تیک عصبی
اختلال تیک عصبی اغلب از دوران کودکی یا نوجوانی شروع میشود و ممکن است حالت پنهان و آشکار داشته باشد؛ یعنی برای مدتی اصلا در رفتارهای فرد ظاهر نمیشود؛ ولی وقتی فرد در شرایط اضطراب یا هیجانات شدید قرار بگیرد؛ تیکهای عصبی دوباره ظاهر و یا تشدید میشوند. به ندرت اتفاق میافتد که افراد در بزرگسالی دچار اختلال تیک عصبی شوند. تیکهای حرکتی اغلب در سنین پایینتر و تیکهای صوتی در سنین بالاتری شروع میشوند. همچنین در این اختلال مردان سه الی چهار برابر بیشتر از زنان درگیر میشوند.
چه موقع برای درمان اختلال تیک عصبی باید اقدام شود؟
بسیاری از افراد مبتلا به تیک عصبی به علائم بیماری خود خیلی اعتنا نمیکنند، تا زمانیکه تعداد و شدت تیکهای عصبی به مرور بیشتر از حد معمول میشوند و یا مشکلات فردی و اجتماعی برای افراد به همراه میآورند. ممکن است تیکهای عصبی باعث ایجاد درد یا ناراحتی جسمی برای افراد شوند. و یا اینکه در کارهای روزمره یا فعالیتهای شغلی یا تحصیلی فرد مشکل ایجاد کنند. همچنین زمانیکه این تیکها زمینهساز بیماریهای دیگری مثل اختلال وسواس فکریعملی یا افسردگی شوند؛ فرد باید دنبال یک درمان مناسب برای این اختلال باشد تا روند درمان سخت و طولانی نشود.
وسواس فکری- عملی(OCD) نوعی اختلال اضطرابی است که ویژگی مشخصه آن افکار غیرقابل کنترل و ناخواسته و الگوهای مکرر رفتاری است که فرد برای انجام آن احساس اجبار میکند. این افراد به دلیل افکار ناخواسته، ناخوشایند و بیربط و ترسهای غیرمنطقی که دائما به ذهنشان میآید، رنج زیادی را تحمل میکنند.
درمان اختلال تیک عصبی
تصمیمگیری در مورد اینکه اختلال تیک عصبی لازم است درمان شود یا خیر؛ تا حد زیادی بستگی به شدت این اختلال، عوامل به وجودآورنده، مشکلات و ناراحتیهایی که در زندگی فرد بهوجود آورده است؛ دارد. بسیاری از تیکهای عصبی موقت و گذرا هستند و بعد از مدت کوتاهی برطرف میشوند. اما دستهای از تیکها به مرور زمان از بین نمیروند، شدت پیدا میکنند و مزمن میشوند. وقتی که تیک عصبی باعث ایجاد مشکلاتی در ارتباطات اجتماعی و شغلی شود و یا زندگی عادی یک فرد را تحت تاثیر قرار دهد؛ نیاز به درمان دارد.
دارو درمانی
داروهای زیادی وجود دارند که میتوانند در زمینه درمان اختلال تیک عصبی موثر باشند. داروهای نورولپتیک که به عنوان داروی ضد روانپریشی شناخته میشنود؛ به عنوان داروی اصلی برای درمان تیک عصبی میباشند. این داروها با جایگزینی اثر مواد شیمیایی در مغز که مسئول کنترل حرکات بدن هستند، به درمان تیک عصبی کمک میکنند. داروهای دیگری مثل ریسپریدون، پیموزاید و آریپیپرازول نیز در برخی موارد مورد استفاده قرار میگیرند. البته اثرات این داروها فقط تا ۳ ماه ماندگار است و عوارضی مانند: افزایش وزن، تاری دید، یبوست و خشکی دهان را به همراه دارند.
روان درمانی
در جلسات رواندرمانی، روان شناس به افراد روشهایی را برای تغییر یا حذف تیکها آموزش میدهد. اصلاحات رفتاری میتواند در از بین بردن تیکها تاثیر گذار باشد. در این روش درمانگر کمک میکند تا فرد زمانهایی که تیک اتفاق میافتد را تشخیص دهد. در روش روان درمانی، فرد تشویق میشود تا رفتار دیگری را جایگزین تیکها کند. روان شناس، افراد را در مورد مشکلی که دارند توجیه میکند و به آنها آموزش میدهد که در مواجهه با عواملی که باعث ایجاد تیکهای عصبی میشوند، چه رفتاری را از خود نشان بدهند.
نوروتراپی
نوروتراپی مجموعهای از روشهای درمانی است که به مغز کمک میکند تا از حالت غیرطبیعی به عملکرد طبیعی خود برگردد و بهترین بازدهی و کارآیی را داشته باشد؛ در واقع نوروتراپی، شیوههای درست عملکرد ذهنی در زمینههای آسیبدیده را به مغز آموزش میدهد. نوروتراپی شامل روشهای نوروفیدبک، بیوفیدبک،tDCS ( تحریک فراجمجمهای مغز) میشود.
درمان اختلال تیک عصبی با نوروفیدبک
نوروفیدبک، یک روش درمانی جامع است که با امواج مغزی سروکار دارد و به مغز یاد میدهد که چگونه کارکرد خویش را به حالت طبیعی و سالم برگرداند. در حقیقت، نوروفیدبک نوعی آموزش و شرطی کردن مغز است. این روش درمانی، الگوهای امواج مغزی آشفته و نامتعادل را اصلاح میکند تا مغز بتواند مهارتهای کنترل تیک عصبی را به دست آورد. این روش، عوارض دارو درمانی را ندارد و همچنین مثل روان درمانی زمانبر و طولانی مدت نیست. در مقابل یک روش درمانی ایمن و موثر، با ماندگاری طولانی است و عوارض جانبی کمی دارد.
عوارض نوروفیدبک بسیار کم است و در صورت بروز احتمالی، میتوان این عوارض ایجاد شده را کنترل و حذف کرد. در مطالعات صورت گرفته در ۳۰ سال گذشته بر روی عوارض جانبی این روش درمانی، هیچ عوارض جانبی جدی برای آن اثبات نشده است که در مقایسه با روشهای درمانی مشابه، مانند دارو درمانی که عوارض جانبی بسیاری دارند، بسیار موثرتر است.