اختلالات خواب مشکلات رایجی هستند که بخش قابل توجهی از جامعه را در سنین مختلف درگیر می‌کنند. علل، علائم و درمان اختلالات خواب اهمیت زیادی دارد؛ زیرا کیفیت زندگی روزمره افراد با کیفیت خوابشان ارتباط تنگاتنگی دارد. همه افراد نیاز دارند در طول شبانه روز ۷ الی ۸ ساعت بخوابند تا بدن و مغز آنها استراحت کند و در طول روز انرژی کافی برای انجام فعالیت‌هایشان داشته باشند. اما بعضی وقت‌ها ممکن است الگوی منظم خواب افراد به دلایل مختلفی از جمله اضطراب، هیجانات شدید و یا بیماری مختل شود و فرد نتواند به مقدار کافی بخوابد و کیفیت خواب او پایین بیاید. اگر بیخوابی، بدخوابی و از خواب‌پریدگی‌ها موقت باشد مشکلی ندارد؛ ولی در صورت تکرار این موارد، می‌توانیم بگوییم فرد به اختلالات خواب دچار شده است. اختلالات خواب مجموعه عواملی هستند که دائما در خواب شبانه افراد مشکل ایجاد می‌کنند و باعث بی‌نظمی‌های زیادی در خواب می‌شوند. اختلالات خواب ممکن است به دلایل گوناگونی رخ دهد و چرخه طبیعی خواب و بیداری مغز را مختل کند. این اختلالات ممکن است به دلیل مشکلات جسمی به‌وجود آمده باشند و یا منشأ روانی داشته باشند. در هر صورت، اختلالات خواب به هر علتی که بوجود آمده باشد، می‌تواند مشکلات روحی و جسمی زیادی را برای افراد به‌وجود آورد. احساس خستگی شدید، خواب‌آلودگی مدام در طول روز و نداشتن انرژی کافی باعث می‌شود افراد از انجام دادن کوچکترین کارهای روزمره باز بمانند. وقتی که این علائم به مدت طولانی تکرار شوند، می‌توانند به مرور زمان وخیم‌تر شوند. خواب کافی، باکیفیت و راحت، بر آرامش و سلامت جسمی و روحی افراد تاثیر می‌گذارد. بنابراین افرادی‌که دچار اختلالات خواب هستند حتما باید به دنبال درمان مشکل خود باشند.
اختلالات خواب چیست؟
اختلالات خواب شرایط و حالت‌هایی هستند که توانایی خوب خوابیدن را از فرد می‌گیرند. یعنی کیفیت، زمان و طول مدت خواب را تحت تاثیر قرار می‌دهند و در نتیجه عملکرد فرد را در هنگام بیداری مختل می‌کنند. ممکن است افراد بعضی شب‌ها هنگام خواب با مشکل روبرو شوند؛ اما اگر آنها مرتباً شب‌ها از خواب بیدار شوند و یا در طول روز احساس خواب‌آلودگی کنند به اختلال خواب دچار شده‌اند. اختلالات خواب می‌توانند زمینه‌ساز اختلالات دیگر باشند و یا آنها را تشدید کنند. این اختلالات چه بر اثر یک مشکل جسمی به وجود آمده باشند و چه در اثر شرایط نامناسب روحی باشند، روزبه روز حادتر می‌شوند. اختلالات خواب شامل زیاد یا کم خوابیدن، پریدن از خواب، خواب عمیق نداشتن، سخت به خواب رفتن و سخت بیدار شدن است. کمبود خواب می‌تواند روی انرژی، خلق و خو، تمرکز و سلامت کلی افراد تأثیر منفی بگذارد.
اثرات اختلالات خواب می‌توانند به حدی مخرب باشند که افراد نیاز فوری به درمان این اختلالات پیدا کنند. همچنین برطرف شدن اختلالات خواب طولانی‌مدت است و به زمان زیادی نیاز دارد. با این حال اگر فرد برنامه درمانی درستی را دنبال کند و در مراکز معتبر تحت درمان قرار بگیرد، می‌تواند راهی برای غلبه بر این مشکل و داشتن خوابی راحت‌تر پیدا کند. مرکز نوروتراپی دارینه با وجود نوروتراپیست‌های متخصص و ماهر می‌تواند به شما برای درمان مناسب و بدون برگشت کمک کند.
انواع اختلالات خواب
اینسومنیا یا بیخوابی
یکی از انواع اختلالات خواب، بی خوابی یا اینسومنیا است. بیخوابی با مشکل در خواب رفتن، مشکل در خواب ماندن و یا زود بیدار شدن از خواب همراه است. اغلب افرادی که دچار مشکل بیخوابی هستند، بعد از بیدار شدن احساس شادابی نمی‌کنند و در نتیجه عملکرد روزانه آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. بیخوابی می‌تواند به خاطر پروازهای طولانی‌مدت و مسافرت ایجاد شود و با استرس، اضطراب و یا مشکل گوارشی همراه باشد. این نوع اختلال خواب بر کیفیت زندگی افراد تاثیر منفی می‌گذارد و می‌تواند باعث بروز مشکلاتی از جمله افسردگی، عدم تمرکز، تحریک‌پذیری و یا ایجاد اختلال در عملکرد افراد شود. این نوع اختلال بیشتر در زنان مسن و میانسال اتفاق می‌افتد.
سه نوع بیخوابی وجود دارد:
بیخوابی مزمن که به‌طور منظم حداقل یک ماه ادامه دارد.
بیخوابی متناوب که به‌صورت دوره‌ای اتفاق می‌افتد.
بیخوابی گذرا که هر بار فقط برای چند روز طول می‌کشد.
پاراسومنیا یا خواب‌پریشی
پاراسومنیا یا خواب‌پریشی، گروهی از اختلالات خواب است که باعث انجام رفتارهای خاص و غیر‌طبیعی در هنگام خواب می‌شود. افراد مبتلا به این نوع اختلال خواب در هنگام خواب ممکن است راه رفته و یا حرف بزنند و ناله کنند. از علائم دیگر این اختلال می توان به کابوس‌های شبانه، شب ادراری و دندان قروچه یا فشار دادن فک‌ها روی هم اشاره کرد.
آپنه یا وقفه تنفسی در خواب
آپنه یا وقفه تنفسی در خواب یکی دیگر از انواع اختلالات خواب است که یک مشکل جدی به حساب می‌آید و باعث می‌شود اکسیژن کافی به بدن نرسد و فرد در طول خواب مرتب بیدار شود. افراد مبتلا به این نوع اختلال خواب ممکن است در اثر احساس خفگی و یا نفس نفس زدن در طول شب بیدار شوند، زیرا در اثر این اختلال راه‌های هوایی افراد، چندین بار در طول شب به مدت چندثانیه بسته می‌شود و در نتیجه باعث می‌شود فرد نتواند خواب راحتی داشته باشد. از علائم وقفه تنفسی در خواب، خواب آلوگی بیش از حد، عدم تمرکز و خستگی است. افرادی که اضافه وزن دارند، الکل مصرف می‌کنند و یا هنگام خوابیدن آرام‌بخش می‌خورند و همچنین افرادی‌که مبتلا به انسداد راه‌های هوایی ( بزرگ شدن لوزه‌ها) هستند، بیشتر از بقیه افراد در معرض این اختلال قرار دارند.
حمله خواب یا نارکولپسی
نارکولپسی یا حمله خواب به حالتی گفته می‌شود که در طول روز فرد ناگهان احساس خستگی می‌کند و به خواب می‌رود. این نوع اختلال خواب می‌تواند باعث فلج خواب نیز شود؛ زیرا فرد بلافاصله بعد از بیدار شدن، از نظر فیزیکی قادر به حرکت و حرف زدن نخواهد بود و حتما باید مدت زمان معینی صبر کند. حمله خواب بی‌دلیل و به‌خودی خود ایجاد می‌شود اما در برخی موارد ممکن است با بیماری‌های اختلال عصبی مانند ام اس همراه باشد.
سندرم پای بیقرار
سندرم پای بیقرار یا نیاز به تکان دادن شدید پا یکی دیگر از انواع اختلالات خواب است که در برخی افراد با مورمور شدن و سوزش پا همراه است. در این نوع از اختلال، وقتی که فرد دراز کشیده در پای خود احساس ناراحتی می‌کند به طوریکه مجبور می‌شود پاهایش را تکان دهد تا کمی آرام شود. سندرم پای بیقرار ممکن است در طول روز نیز اتفاق بیفتد اما شیوع آن بیشتر در شب‌ها است که باعث برهم‌زدن خواب می‌شود.
علل اختلالات خواب
تکرار ادرار شبانه
یکی از دلایل اختلالات خواب به‌خصوص در کودکان، می‌تواند تکرار ادرار در طول شب باشد. مشکلات روده و یا مجاری ادراری باعث می‌شود فرد بارها از خواب بیدار شود و نتواند خواب پیوسته در طول شب داشته باشد.
افسردگی
بسیاری از افرادی که دچار افسردگی هستند، الکوی خواب نامنظمی دارند و نمی‌توانند راحت بخوابند. این افراد وقتی برای درمان افسرگی خود اقدام کنند، مشکلات خواب آنها نیز کم‌کم برطرف می‌شود.
استرس و اضطراب
یکی از مهم‌ترین دلایل اختلالات خواب استرس و اضطراب است که تاثیر منفی بر روند خواب افراد می‌گذارد. افرادی که سطح اضطراب بالایی دارند و یا نمی‌توانند استرس خود را کنترل کنند، اغلب از بیخوابی و کم‌خوابی رنج می‌برند. کابوس دیدن، حرف زدن و راه رفتن در خواب، از جمله تاثیرات منفی استرس و اضطراب بر خواب است.
مشکلات تنفسی و آلرژی
افرادی دچار مشکلات تنفسی و یا آلرژی هستند، در هنگام خواب نمی‌توانند به درستی نفس بکشند، سرماخوردگی، عفونت مجاری بینی و یا آلرژی باعث می‌شوند فرد نتواند راحت بخوابد. به‌طور کلی ناتوانی در تنفس به هر شکلی که باشد، می‌تواند باعث مشکلات خواب و از بین رفتن کیفیت خواب شود.
درد و التهاب مفاصل
درد ثابت و دائمی می‌تواند به‌خواب رفتن فرد را دچار مشکل کند. وقتی که افراد در قسمتی از بدن خود احساس درد دارند، نمی‌توانند در طول شب به‌درستی بخوابند. این دردها می‌تواند شامل دردهای مفصلی، آرتروز، سردرد و یا کمردردهای شدید باشد که باعث اختلال و بی‌نظمی در خواب شبانه می‌شود.
نامنظم بودن ساعت خواب و شب‌کاری
افرادی‌که در مشاغل خاصی فعالیت می‌کنند و بخشی از فعالیت کاری آنها در طول شب انجام می‌شود، در دراز مدت به دلیل برهم خوردن ساعت بیولوژیکی خواب بدنشان، دچار اختلالات خواب می‌شوند.
افسردگی یکی از رایج‌ترین اختلالات روانی است که در آن فرد انگیزه و امیدی برای ادامه زندگی و دستیابی به اهداف خود را ندارد و معمولا دچار ناراحتی زیاد و ناامیدی است. افسردگی انواع مختلفی دارد و می‌تواند با علائم متفاوتی در هر فرد ظاهر شود.
علائم اختلالات خواب
- اضطراب
- افسردگی
- زودرنجی و بدخلقی
- احساس ضعف و خستگی شدید
- نیاز شدید به خوابیدن بعد از بیدارشدن
- نیاز شدید به چرت زدن در طول روز
- عدم تمرکز و حواس پرتی در طول روز
- مشکل در به خواب رفتن و راحت خوابیدن
- کاهش یا افزایش وزن در یک مدت زمان مشخص
- خواب ماندن و سخت بیدار شدن در ساعت معین
درمان اختلالات خواب
اختلالات خواب ممکن است ساده به نظر برسد، اما شیوع بالا و آزاردهنده بودن این اختلال باعث می‌شود که افراد به دنبال درمان آن باشند. درمان اختلالات خواب با توجه به علت ایجاد این اختلالات، متفاوت است.
روان‌درمانی
زمانیکه اختلالات خواب نتیجه مشکلات روانی مثل اضطراب و افسردگی باشد، می‌توان از روش روان‌درمانی برای درمان این اختلالات استفاده کرد. در این روش از طریق گفتگو و تشخیص منشأ مشکلات روانی، می‌توان اختلالات خواب را تا حدی برطرف کرد و کیفیت خواب افراد را بالا برد. روان‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا رفتارشان را قبل از خواب تغییر دهند و افکاری که آنها را در شب بیدار نگه می‌دارد را متوقف کنند. همچنین این روش درمانی به افراد کمک می‌کند تا علائم و دلایل اصلی اختلالات خواب خود را پیدا کنند.
دارو‌درمانی
در برخی موارد اختلالات خواب خیلی شدید است و ممکن است ابتدا دارو درمانی پیشنهاد شود. داروهای خواب‌آور، آرام‌بخش و داروهای کاهنده اضطراب می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند. البته این نکته ضروری است که تجویز این داروها حتما باید زیر نظر پزشک و روانپزشک متخصص انجام گیرد. زیرا مصرف خودسرانه داروهای خواب‌آور و آرام‌بخش، عوارض جدی و مشکلات خطرناکی را همراه دارد.
درمان اختلالات خواب با نوروتراپی
زمانیکه افراد به اختلالات خواب دچار می‌شوند، آن بخش از مغز که به خواب و بیداری مرتبط است، دچار مشکل شده است. بنابراین باید به دنبال درمانی باشیم که اثری طولانی‌مدت داشته باشد و همچنین عوارض جانبی خاصی نداشته باشد. بهترین روش درمان اختلالات خواب، روش نوروتراپی است. این روش به طور مستقیم بر عملکرد مغز تمرکز می‌کند و به مغز کمک می‌کند تا بتواند عملکرد خودش را تنظیم کند. در بین مراحل خواب که فرد نسبتا هوشیار است، امواج سریع و کوتاهی به نام بتا شروع به فعالیت می‌کنند. و زمانیکه فرد به آرامش می‌رسد؛ فعالیت امواج آلفا شروع می‌شود. در روش نوروتراپی، با استفاده از نقشه مغزی می‌توان تغییر امواج مغزی در زمان خواب را مشاهده کرد. این روش برای درمان اختلالات خواب، فعالیت امواج آرام مغز را افزایش می‌دهد و فعالیت برخی از امواج مغزی را کاهش می‌دهد و به این شکل به مغز آموزش می دهد که امواج خود را تنظیم کند تا افراد خواب راحت‌تر و با آرامش بیشتری را تجربه کنند.
امواج مغزی مسئول کنترل و اثرگذاری بخشی از عملکردهای ذهنی، هیجانی و رفتاری انسان هستند که با استفاده از حسگرهایی که روی پوست سر گذاشته می‌شوند، شناسایی می‌شوند. ۵ نوع موج مغزی داریم: امواج مغزی آلفا، بتا، گاما، دلتا، تتا. اگر هر یک از این امواج از حالت تعادل خارج شوند، عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
